Nguyên nhân suy giảm miễn dịch bẩm sinh phòng thủ cơ thể

Hệ miễn dịch bẩm sinh đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh ngay từ khi sinh ra. Đây là tuyến phòng thủ đầu tiên, giúp chống lại vi khuẩn, virus và các yếu tố nguy hại khác. Tuy nhiên, không phải lúc nào hệ miễn dịch bẩm sinh cũng hoạt động hiệu quả. Một số người có thể gặp phải tình trạng suy giảm miễn dịch bẩm sinh, khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn. Vậy miễn dịch bẩm sinh là gì? Vì sao hệ miễn dịch này có thể bị suy giảm? Hãy cùng kiến thức thực dưỡng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

1. Miễn dịch bẩm sinh là gì?

Miễn dịch bẩm sinh (innate immunity) là hệ thống phòng thủ tự nhiên của cơ thể, có từ khi sinh ra, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh mà không cần sự tiếp xúc trước đó. Đây là một phần của hệ miễn dịch không đặc hiệu, có khả năng phản ứng nhanh chóng với bất kỳ mối đe dọa nào.

Đặc điểm của miễn dịch bẩm sinh

• Phản ứng nhanh chóng: Ngay khi có tác nhân xâm nhập, hệ miễn dịch bẩm sinh lập tức phản ứng.

• Không đặc hiệu: Khác với miễn dịch thu được (đặc hiệu với từng loại tác nhân), miễn dịch bẩm sinh có thể chống lại nhiều loại vi sinh vật khác nhau.

• Không tạo trí nhớ miễn dịch: Hệ miễn dịch bẩm sinh không ghi nhớ tác nhân gây bệnh, nghĩa là nếu cơ thể gặp lại cùng một tác nhân, phản ứng miễn dịch vẫn diễn ra như lần đầu.

2. Các thành phần của miễn dịch bẩm sinh

Hệ miễn dịch bẩm sinh bao gồm nhiều cơ chế khác nhau để ngăn chặn tác nhân gây bệnh:

Hàng rào vật lý

• Da: Lớp biểu bì ngoài cùng của da có vai trò như một tấm lá chắn ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn và virus.

• Niêm mạc: Niêm mạc đường hô hấp, tiêu hóa và tiết niệu tạo ra chất nhầy giúp giữ lại và loại bỏ vi khuẩn.

Hàng rào hóa học

• Dịch tiết: Nước mắt, nước bọt và mồ hôi có chứa enzyme lysozyme giúp phá hủy vách tế bào vi khuẩn.

• Dịch dạ dày: Axit trong dạ dày tiêu diệt hầu hết vi khuẩn và virus xâm nhập qua đường ăn uống.

Hàng rào tế bào

• Đại thực bào (macrophage): Loại tế bào miễn dịch có nhiệm vụ nuốt chửng và tiêu diệt vi sinh vật lạ.

• Bạch cầu trung tính: Chịu trách nhiệm nhận diện và tiêu diệt tác nhân gây bệnh trong máu.

• Tế bào NK (natural killer): Tấn công và tiêu diệt tế bào bị nhiễm virus hoặc tế bào ung thư.

Hệ thống bổ thể

• Các protein bổ thể trong huyết tương giúp nhận diện, đánh dấu và tiêu diệt vi sinh vật xâm nhập vào cơ thể.

3. Nguyên nhân suy giảm miễn dịch bẩm sinh

Suy giảm miễn dịch bẩm sinh là một nhóm bệnh lý hiếm gặp, xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể không thể hoạt động bình thường ngay từ khi sinh ra. Nguyên nhân của tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau.

Yếu tố di truyền

Một số đột biến gen có thể làm suy yếu chức năng của hệ miễn dịch bẩm sinh. Ví dụ:

• Hội chứng suy giảm miễn dịch phối hợp nghiêm trọng (SCID): Do đột biến gen ảnh hưởng đến sự phát triển của tế bào miễn dịch.

• Bệnh suy giảm chức năng đại thực bào: Khi đại thực bào không thể tiêu diệt vi khuẩn hiệu quả, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Bất thường trong sản xuất tế bào miễn dịch

Một số người có thể bị thiếu hụt bạch cầu trung tính hoặc tế bào NK ngay từ khi sinh ra, khiến hệ miễn dịch hoạt động kém hiệu quả.

Khiếm khuyết trong cơ chế nhận diện tác nhân gây bệnh

Nếu hệ miễn dịch không thể nhận diện chính xác vi khuẩn, virus hoặc nấm, cơ thể sẽ không có phản ứng phù hợp để tiêu diệt chúng. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng.

Hệ thống bổ thể bị rối loạn

Một số rối loạn di truyền có thể làm suy yếu chức năng của hệ thống bổ thể, khiến cơ thể không thể loại bỏ tác nhân gây bệnh hiệu quả.

Rối loạn chức năng tế bào NK

Nếu tế bào NK không hoạt động đúng cách, cơ thể có thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng do virus hoặc thậm chí là ung thư.

Thiếu hụt enzyme quan trọng

Một số bệnh lý di truyền gây thiếu hụt enzyme cần thiết cho hoạt động của hệ miễn dịch, dẫn đến suy giảm miễn dịch bẩm sinh. Ví dụ: Thiếu hụt enzyme ADA (adenosine deaminase) có thể gây SCID.

4. Dấu hiệu suy giảm miễn dịch bẩm sinh

Những người mắc suy giảm miễn dịch bẩm sinh có thể gặp nhiều triệu chứng liên quan đến nhiễm trùng tái phát. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Nhiễm trùng tái phát thường xuyên và khó điều trị (viêm phổi, viêm tai giữa, viêm da).

• Bệnh kéo dài hơn bình thường, khó khỏi dù đã dùng kháng sinh.

• Nhiễm trùng nghiêm trọng hơn so với người bình thường (ví dụ: nhiễm trùng huyết).

• Vết thương chậm lành hoặc dễ bị áp xe.

• Các bệnh tự miễn, dị ứng nghiêm trọng.

5. Cách phòng ngừa và điều trị suy giảm miễn dịch bẩm sinh

Tăng cường dinh dưỡng

Chế độ ăn uống lành mạnh giúp hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Một số dưỡng chất quan trọng gồm:

• Vitamin C: Giúp tăng cường chức năng bạch cầu.

• Vitamin D: Hỗ trợ miễn dịch tự nhiên của cơ thể.

• Kẽm: Giúp cơ thể sản xuất và duy trì tế bào miễn dịch.

Tránh nhiễm trùng

• Rửa tay thường xuyên.

• Tiêm vaccine đầy đủ.

• Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh.

Điều trị bằng liệu pháp miễn dịch

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề xuất:

• Truyền globulin miễn dịch (IVIG): Cung cấp kháng thể để hỗ trợ hệ miễn dịch.

• Cấy ghép tủy xương: Áp dụng trong các trường hợp suy giảm miễn dịch nghiêm trọng như SCID.

• Dùng kháng sinh dự phòng: Giúp ngăn chặn nhiễm trùng ở những người có hệ miễn dịch yếu.

Theo dõi và điều trị lâu dài

Suy giảm miễn dịch bẩm sinh thường là bệnh lý kéo dài suốt đời, do đó cần được theo dõi y tế thường xuyên để kiểm soát bệnh tốt hơn.

Miễn dịch bẩm sinh là tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch này bị suy giảm do yếu tố di truyền hoặc bất thường bẩm sinh, cơ thể sẽ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng. Việc nhận biết sớm và có phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho người mắc bệnh suy giảm miễn dịch bẩm sinh.